Je ziet het steeds vaker en in iedere grote stad: street art. De vaak kleurrijke muurschilderingen versieren de omgeving en zorgen voor een mooi aanzicht. Tot street art behoren niet alleen muurtekeningen maar ook stickers, posters, sjablonen en wol. De straat dient als canvas voor kunstenaars en daarbij zijn er amper grenzen.
Als we kijken naar creatieve uitspattingen die aangebracht worden op straat, wordt er onderscheid gemaakt tussen twee kunstvormen: street art en graffiti. De scheidslijn tussen deze twee is dun. Graffiti wordt vaker als vandalisme bestempeld terwijl street art eerder wordt gezien als een verbetering voor een stad of plek.
Het voornaamste verschil tussen street art en graffiti is het doel. Graffiti draait vooral om naamsbekendheid, dit kan van een individuele artiest zijn maar ook van een groep. Zij gebruiken ‘tags’ om hun naam te verspreiden, het gaat dan om een schuilnaam.
Street art gaat meer om het beeld en de boodschap erachter. Die boodschap bevat vaak een politiek of maatschappelijk thema. Een voorbeeld van een artiest die met zijn kunst actuele onderwerpen aanhaalt is de Britse straatkunstenaar Banksy. In tegenstelling tot de meeste straatartiesten blijft hij wel anoniem en maakt hij zijn werk op tijden dat de kans klein is dat iemand hem ziet. Het werk van Banksy gaat altijd viraal en verschijnt wereldwijd in de media. Als je niet zo bekend bent in deze wereld, is het makkelijker om iets in street art te herkennen dan in de tags waarmee graffiti-artiesten werken.
In tegenstelling tot graffiti wordt street art meestal wel met toestemming gemaakt. Een muurschildering komt tot stand door een overeenkomst tussen kunstenaar en de eigenaar van de ondergrond. In verschillende steden zijn organisaties die de muurschilderingen in de stad beheren en regelen. Inwoners kunnen daar een muur ‘doneren’, als deze wordt goedgekeurd wordt er een artiest gezocht die er een passende schildering op wil maken.
In principe is Banksy een graffiti-artiest, omdat hij anoniem is en zijn tekeningen zonder toestemming aanbrengt. Maar omdat zijn werk zo wordt gewaardeerd door het publiek en hij er duidelijk een boodschap mee wil verspreiden, wordt het vaak tot street art gerekend. De grens tussen graffiti en street art is dus erg dun en kan per artiest verschillen. Het kan lastig zijn om een artiest bij een van de twee kunstvormen in te delen.
Naast dat straatkunst de omgeving opleukt, heeft het ook andere doeleinden. Zo is voor de straatkunstorganisatie Blind Walls Gallery uit Breda het delen van de stadsgeschiedenis belangrijk. Rowan Graafland is werkzaam als grafisch vormgever bij de Bredase organisatie en vertelt dat ze met Blind Walls Gallery de verhalen van de stad willen vertellen door middel van kunst. Zo stamt het oudste verhaal dat vertaald is naar een kunstwerk uit 1268, over het Liesbos, één van de oudste loofbossen in Nederland. In Breda merken ze ook dat street art ervoor zorgt dat mensen zorgvuldiger met de omgeving omgaan. “Als wij op een plek voor een mooi stuk kunst zorgen, hoeft de muur niet jaarlijks schoongespoten of overgeverfd te worden. Het gaat graffiti tegen”, vertelt Graafland. Hij voegt daaraan toe dat mensen hun fiets niet meer tegen de muur parkeren en er minder zwerfafval ligt. De organisatie merkt ook dat de straatkunst zorgt voor meer verbinding in de wijk. “Bewoners zijn trots op hun wijk en dat delen ze met elkaar.”
Dit beaamt ook Camee Jongeneel, zij is werkzaam bij STRAAT, het enige Nederlandse museum dat zich volledig richt op straatkunst. “Street art kan steden en wijken opfleuren en daardoor ingezet worden om bijvoorbeeld meer toeristen naar een wijk te trekken of buurtbewoners met elkaar te verbinden. Het is een laagdrempelige manier om in contact te komen met kunst en je te laten inspireren”, vertelt ze. “Daarnaast speelt street art vaak in op de actualiteit en gebruiken straatartiesten het medium om relevante boodschappen over te brengen of te inspireren. Naast esthetisch werk zijn er talloze kunstenaars die werk maken over bijvoorbeeld politiek, milieu of ongelijkheid.”
Naast Breda is in Eindhoven ook veel street art te vinden. Vanaf 2016 loopt daar het project ‘Tunnelvisie’, waardoor de vele tunnels die de stad rijk is worden opgefleurd met kunst. Wethouder Yasin Torunoglu vertelt in een artikel in het Eindhovens Dagblad dat de uiteenlopende graffiti- en street-art-tekeningen de veiligheid dienen te versterken. “Mensen voelen zich niet altijd veilig in grijze, grauwe tunnels”, vertelt Torunoglu tegen de krant. Vincent Huibers is nauw betrokken bij de Eindhovense street art-scene en heeft meerdere muurschilderingen voor het Tunnelvisie-project gerealiseerd. Hij legt uit dat er vanuit de gemeente een richting gegeven wordt qua thema voor de schilderingen, maar dat je als artiest genoeg artistieke vrijheid krijgt om het in te vullen zoals je zelf wil. Het kunstproject heeft volgens Huibers, naast zorgen voor veiligheid, nog meer doelen. “Enerzijds zorgt een muurschildering ervoor dat er zelden overheen geklad wordt, dat resulteert dus in minder schoonmaakkosten voor de gemeente. Anderzijds verfraaien we de openbare ruimte en dat wordt zeer gewaardeerd door de bewoners”, vertelt hij.
Street art dient als veel meer dan een mooi kunstwerk op de muur. Het kan de veiligheid bevorderen, het toerisme in een stad een boost geven, een belangrijk thema aanhalen, de geschiedenis vertellen, vandalisme tegengaan en voor meer verbinding in een wijk zorgen.
